Waardering:

De comeback van het rode gevaar

Het probleem voor de schrijvers van spionageboeken is na de val van de Berlijnse muur duidelijk: de dreiging van het rode gevaar is verdwenen. De Koude Oorlog is over en de erfvijand is niet meer wat het geweest is. De schrijvers van actiethrillers gingen op zoek naar nieuwe onderwerpen. De bedreigingen voor de nieuwe wereldorde waren soms de Chinezen, dan weer de georganiseerde misdaad en tegenwoordig is het de terroristische dreiging die auteurs inspireert.

In de eendimensionale wereld van Robert Ludlums boeken is het leven simpel. De wereldorde is Amerikaans, de helden zijn Amerikaans, de democratie is Amerikaans, kortom alles dat het leven aangenaam maakt is Amerikaans. En alles dat zich daar tegen verzet is slecht, pikzwart en gebruikt de meest afgrijselijke middelen om Het Kwaad te laten zegevieren. Slechts die ene held – blond, blauwe ogen, sterke kaaklijn – staat tegenover die geweldige overmacht maar telkens redt hij de wereld. Op het nippertje, kantje boord, maar hé, dat maakt het leven spannend.

Deze omschrijving is natuurlijk net zo eendimensionaal als de boeken van de meester van het avontuur. De meester die overigens al jaren geleden is overleden, maar waarvan nog steeds met enige regelmaat nieuwe boeken verschijnen. Meestal ‘samen’  met andere schrijvers geschreven, maar toch: het zijn plots en ideeën van Robert Ludlum.

Zo verscheen onlangs De Moskou Vector van Ludlum en Larkin. Het meest verrassende aan dit boek is dat de schrijvers het Rode Gevaar opnieuw uitvinden. De nieuwe machthebbers in Moskou hunkeren naar de oude glorie van hun communistische voorgangers. In het Kremlin worden plannen gemaakt om met een blitzkrieg de oude Sovjetrepublieken te heroveren. Zoals Hitler in 1940 West-Europa onder de voet liep, zo willen de Russische leiders de nieuwe republieken als Oekraïne en Georgië met oorlogsgeweld weer bezetten.

Door het gebruik van een duivels biologisch wapen – afkomstig van geleerden uit voormalig Oost-Duitsland – komt een geheim agent van de Amerikanen op het spoor van de samenzwering. De Derde Wereldoorlog wordt maar net voorkomen.

De boeken van Ludlum zijn al jaren voorspelbaar. Diepgang wordt niet gezocht, een diepere laag om nog over na te denken, dat zijn geen sterke punten van Ludlums avonturen. De snelheid van de actie, het niets en niemand ontziende geweld, de strijd van Goed tegen Kwaad, de eenzame held die ondanks alles toch de eindstreep haalt, daar heeft Ludlum het altijd van moeten hebben.

Maar de formule wordt sleets. De voorspelbaarheid wordt langzaam te groot. De actie wordt overdreven en zeker in deze moderne tijden dat de Verenigde Staten zichzelf in de grootst mogelijke problemen hebben gebracht in Irak en Afghanistan, is de overwinning van een Amerikaanse geheime dienst niet langer vanzelfsprekend. De CIA, die in Ludlums boeken zo schittert, stuntelt in het echt. De Amerikaanse manier van leven is ook niet langer het voorbeeld waaraan grote delen van de wereld zich wil spiegelen.

Afgezien van deze nadelen, is De Moskou Vector typisch een boek voor in de hangmat bij het strand. Een koel drankje bij de hand, de brandende zon daarboven en een nieuwe Ludlum voor een dagje pretentieloos vermaak.